Trafik kazalarının her geçen gün artığı Türkiye’de sürücü ve sürüş emniyeti konusunda bir dizi önlemler alınmaya devam ediliyor. Karayolları güvenliği hususunda alınan tedbirler ve gerçekleştirilen araştırmalar trafik kazalarının büyük oranla insan hataları nedeniyle gerçekleştiğini ortaya koyuyor. Sürüş ve sürücü güvenliği konusunda psikoteknik değerlendirme önemli bir husus ve 1 Temmuz 2021 tarihi itibariyle bu değerlendirmeye dair yeterlilik belgesi almayanlara büyük cezalar uygulanması gündemde. Peki, psikoteknik nedir? Neden alınmalıdır? Merak ettiğiniz soruları Yeşilışık Psikoteknik Değerlendirme Merkezi uzmanlarından Klinik Psikolog Ayşegül Çaltek cevapladı.

Ekosektör Gazetesi olarak psikoteknik değerlendirme konusunda konuyu uzmanına danıştık. Yeşilışık Psikoteknik Değerlendirme Merkezi uzmanlarından Klinik Psikolog Ayşegül Çaltek ile süreci ve sürece dair gelişmeleri röportaj haberimizde değerlendirdik.

Sayın Ayşegül Çaltek, psikoteknik dediğimizde ne anlamalıyız?

Psikoteknik kavramsal olarak değerlendirildiğinde; sürücülerde güvenli araç kullanmak için temel olarak bulunması gereken algı, dikkat, hafıza, muhakeme yeteneği, hız-mesafe tahmini gibi zihinsel özelliklerdir. Bahse konu; tepki hızı, göz, el ayak koordinasyonu gibi psiko-motor yetenek ve beceri düzeyinin, risk alma, saldırganlık, sorumluluk, öz kontrol gibi tutum, davranış, alışkanlık ve kişilik özelliklerinin bilgisayar destekli test sistemleri kullanılarak ölçülebildiği sisteme psikoteknik değerlendirme denir.

Günümüz trafik kazalarını değerlendirdiğimizde psikoteknik ölçümleri sürücü hatalarının ve bu hataların önemli nedenlerinin neler olduğunu sürüş ve sürücü eğitimi veren kurumlara göstermiştir. Ortaya çıkan değerlendirme sonuçları ile hem sürüş hem de sürücü yeterlilikleri ile kabiliyetleri geliştirilmeye devam etmektedir.

Psikoteknik değerlendirmesi nasıl yapılır? Değerlendirme sonucunda neler olur?

Sürücünün sürüş kabiliyetlerinin psikolojik olarak değerlendirilmesi amacı ile gerçekleştirilen testler simülatör eşliğinde gerçekleştirilir. Simülatör testinde psikolog, ortalama 1 saatlik bir test sürecinde sürücünün tabi olduğu sınavı değerlendirir. Psikolog ve simülatör eşliğinde gerçekleştirilen 1 saatlik testin akabinde 45 gün içerisinde Psikiyatriye gittikten sonra verilen evraka psikoteknik belgesi denir. Psikoteknik belgesi, Sağlık Bakanlığı tarafından onay verilmiş kurumlarca yani Psikoteknik Merkezleri tarafından verilmektedir. Yeşilışık Psikoteknik Değerlendirme Merkezi bu yetkili kurumlardan biridir. Psikoteknik değerlendirme sınavından başarısız olan adaylar Psikiyatri doktoruna başvurarak bu süreci tedavi ile sonuçlandırırlar.

Psikoteknik belgesini kimler nasıl alır?

Yasal açıdan ticari araçlar kullanmak için psikoteknik belgesi alınması mecburidir. Bu belgeyi alabilmek için öncelikle yetki sahibi kurumlara başvuru yapılması gerekir. Ehliyet ve nüfus cüzdanı fotokopisi ile belirtilen ücret ile beraber kuruma evraklar sunulur. Ayrıca SRC Belgesi sahibi olan ve ticari araç kullanacak kişiler adına en önemli unsur yine Psikoteknik belgesidir.

2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu'na dayalı Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin 79’ncu maddesi ve yine kanunun ilgili maddelerinde tanımlanan nitelikteki trafik suçlarını işleyen sürücüler, tanımlanan usul ve esaslara uygun olarak, Psikoteknik Değerlendirme ve Psikiyatri Uzmanı Muayenesine tabi tutulurlar. Muayene sonucu durumu uygun bulunan sürücülerin sürücü belgeleri Kanunun ilgili maddesinde belirtilen sürenin sonunda iade edilir.

Psikoteknik belgesi geçerlilik süresi nedir? Cezası ne kadardır?

Ticari araç kullanan sürücülerin bedeni ve psikoteknik açıdan sağlıklı olduklarını gösteren bir sağlık raporunu yetkili kurumlardan her beş yılda bir almaları şarttır. Geçen 5 yıllık sürenin ardından eğer belge yenilenmezse; kişinin trafiğe ticari açıdan çıkma hakkı men edilir.  Psikoteknik belgesi olmayanlara her yıl belirlenen tutara göre İdari Para Cezası uygulanır.